افزایش تنش، سوغات بایدن از اوکراین
تاریخ انتشار: ۳ اسفند ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۷۱۶۹۸۲۸
مهم‌ترین عناوین روزنامه‌های امروز _چهارشنبه، سوم اسفندماه ۱۴۰۱_ را در ادامه می‌خوانید.
به گزارش خبرنگار ایمنا، مطبوعات و رسانه‌های آزاد و شفاف در هر جامعه‌ای از ارکان توسعه و دموکراسی به شمار می‌آید، بر این اساس خبرگزاری ایمنا مرور بر بخشی از عناوین مطبوعات کشور را به صورت روزانه در دستور کار خود دارد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
روزنامه ایران در صفحه نخست امروز خود با تیتر «افزایش تنش، سوغات بایدن از اوکراین» نوشت: کاخ سفید اعلام کرد که اندکی قبل از سفر بایدن به اوکراین، «تماس با روس‌ها با هدف اطمینان از عدم وقوع حادثه و جلوگیری از هرگونه اشتباه محاسباتی که می‌تواند منجر به جنگ و درگیری مستقیم بین دو قدرت هسته‌ای شود، برقرار شد.» این سفر یکی از موارد نادری است که رئیس‌جمهور آمریکا به مناطق درگیری سفر می‌کند و حریم هوایی آن خارج از کنترل آمریکا یا متحدانش است.
یک روز پس از سفر غیر منتظره جو بایدن به کی یف و وعده او درباره کمک تسلیحاتی به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار به همتای اوکراینی‌اش و همچنین سفر دیپلمات ارشد چین به مسکو، ولادیمیر پوتین، در سخنرانی سالانه خود، پاسخ تنش آفرینی رئیس جمهور آمریکا در مرزهایش را داد و با اعلام تعلیق پیمان نیو استارت، واشنگتن را به خروج کشورش از این پیمان تهدید کرد.
به گزارش خبرگزاری تاس، رئیس جمهور روسیه نزدیک به دو سال بعد از سخنرانی در پارلمان کشورش، در آغاز سخنرانی‌اش در این نهاد، به بیان دلایل خود برای ورود به جنگ اوکراین پرداخت و غرب را متهم کرد که با به راه انداختن یک «بازی کثیف» روسیه را به این جنگ کشاند.
وی در تأیید این سخنانش به جنگ‌هایی که غرب در دهه‌های گذشته علیه یوگسلاوی، عراق و سوریه به راه انداخت اشاره کرد و گفت: «غرب مردم خود را با دروغ‌هایی کاملاً غیراصولی در مورد آنچه که در دونباس در حال رخ دادن بود، فریب داد.
آنها جنگ را آغاز کردند و ما برای متوقف کردن این امر متوسل به زور شدیم.» پوتین همچنین تأکید کرد: «آرزوهای غرب در به راه انداختن این جنگ، نامحدود است و بدیهی است که هدف‌های دیگری را هم در سر دارند.»
رئیس جمهور روسیه سپس به فشارهای اقتصادی غرب علیه کشورش پرداخت و گفت: «غرب نه فقط یک حمله نظامی و اطلاعاتی که یک تهاجم تمام عیار اقتصادی نیز علیه روسیه آغاز کرد. اما در این تهاجم نیز موفق نشد.»
وی تأکید کرد: «تحریم کنندگان خود را مجازات کردند. آنها باعث افزایش بهای کالاها، به تعطیلی کشانده شدن کارخانه‌ها و کمبود انرژی در کشور خود شدند.»
او سپس به مردم خود نوید داد که روسیه در منطقه مقابل این ناکامی‌های غرب توانسته است اقتصاد خود را بازسازی کند و از سقوط اقتصادی که مورد نظر غرب بود، بپرهیزد.
ولادیمیر پوتین سخنرانی خود را که یک ساعت و ۴۵ دقیقه به طول انجامید با تهدید آمریکا به پایان رساند. او گفت: «غرب می‌خواهد یک شکست استراتژیک را به ما تحمیل کند و تأسیسات هسته‌ای ما را هدف گرفته است. بنابراین من مجبور هستم اعلام کنم، روسیه مشارکت خود را در پیمان نیو استارت تعلیق می‌کند.»
روزنامه جوان در صفحه نخست امروز خود با تیتر «اصلاح ۹هزارتومانی دلار در آرایش ارزی دولت» نوشت: سیاست ارزی جدید دولت، فضای ارزی کشور را وارد مرحله جدیدی کرده است و اظهارات مسئولان نشان میدهد عزم خود را برای مدیریت جدی بازار ارز جزم کرده‌اند، البته مسئولان از بُعد سیاسی و تلاش‌های خارجی برای «بی‌ثبات» نشان دادن اقتصاد ایران در خلال جنگ سنگین اقتصادی غافل نمانده و به آن نیز پرداخته و تشریح کرده‌اند.
تلاش آمریکا برای جلوگیری از ثبات بازار ارز سخنگوی دولت در مورد دلایل و ریشه‌های نوسانات اخیر در بازار سکه و ارز معتقد است: «تشدید جنگ ارزی بدخواهان با ملت ایران به خصوص پس از شکست پروژه آشوب، ۲۲ بهمن تاریخی امسال و سفر راهبردی و پرثمر رئیس‌جمهور به چین، نشان میدهد آنها پس از ناامیدی از خیابان و پی‌بردن به محاسبه غلط‌شان، مجدداً در جنگ ترکیبی خود بر جنبه اقتصادی تمرکز کرده‌اند. هدف از این کار، مشخصاً ایجاد جو روانی و نارضایتی و تولید سوخت جدید برای آشوب و ناآرامی در ایران است.
اطلاعات دقیق حاکی است سرویس‌های جاسوسی آمریکا و چند دولت مشخص، مأموریت یافته‌اند به هر شکل ممکن از ایجاد ثبات در بازار ارز ایران جلوگیری کنند.»
علی بهادری‌جهرمی می‌گوید: «دولت آرایش جدیدی در حوزه ارزی به خود می‌گیرد و این آرایش با بهره‌گیری از تجارب گذشته و دستاوردهای ضدتحریمی طراحی شده است. با اجرای بسته جدید، هر گونه نیاز واقعی ارزی در مسیر قانونی و مشخص پاسخ می‌گیرد و خرید و فروش خارج از مرکز مبادله با بانک‌ها و کارگزاری‌های رسمی در حکم قاچاق ارز و طلا بوده و با آن برخورد جدی صورت خواهد گرفت.»
جنگ ارزی علیه مردم ایران به راه افتاده است همچنین سیداحسان خاندوزی، سخنگوی اقتصادی دولت روز سه‌شنبه در نشستی خبری گفت: «وقتی در مورد منابع و مصارف ارزی کشور به شکل بنیادین صحبت می‌کنیم، می‌بینیم که با مسئله خاصی امسال روبه‌رو نبوده‌ایم و روند بازار ارز تا مهرماه مؤید این بود که بازار به شکل مطلوبی مدیریت می‌شد، بدون اینکه شوکی وارد شود. بدخواهان مردم ایران در ماه‌های اخیر از طریق هراس‌آفرینی و القای انتظارات تورمی منجر به تغییر رفتارها در داخل ایران شدند و در یک جنگ ارزی علیه مردم ایران شاهد هستیم که کانال‌های تلگرامی و شبکه‌های قمار اعدادی را برای ارز اعلام کردند که با متغیرهای کشور هیچ تناسبی نداشت. رسانه‌ها باید دست به دست هم دهند تا بر این موج‌آفرینی انتظارات تورمی غلبه کنند، زیرا حرکت موتورهای تورمی کشور حکایت از مسیر دیگری دارد و تناسبی با این فضای روانی و ارقام ارز ندارد.»
خاندوزی تصریح کرد: «سیاست‌های اقتصادی باید به نحوی باشد که منجر به بازگشت ثبات به بازار ارز شود و امیدواریم تدبیر جدید بانک مرکزی تحت عنوان مرکز مبادله ارز و طلا کمک کند به اینکه آن بخشی از نارسایی‌هایی که در سیاست‌های گذشته بود، اصلاح شود و در هفته‌های آینده شاهد بهبود شرایط ارزی کشور باشیم.»
سخنگوی اقتصادی دولت در مورد اصلاح شیوه حکمرانی اقتصادی نیز گفت: «در سال ۹۱ که با تنگناهای جدی این ایرادات ساختاری دیده شد، متأسفانه فرصت خوبی را برای اصلاح ساختارها در دهه ۹۰ از دست دادیم و چیزی شبیه تعطیلی در این حوزه داشتیم و باید عقب‌ماندگی‌ها را جبران کنیم. در حوزه رشد اقتصادی انگیزه فعالان اقتصادی را باید بالا ببریم تا از دوره رکود طولانی و نرخ‌های منفی رشد خارج شویم.»
سخنگوی اقتصادی دولت درباره برنامه دولت برای کنترل نقدینگی موجود تأکید کرد: «دولت نه تنها منفعتی از بالارفتن نرخ ارز ندارد بلکه ارز نفتی خود را با نرخ نیما برای تأمین کالاهای اساسی ارائه می‌کند. این شبهه عامیانه که می‌گویند «افزایش نرخ ارز کار خودشان است» واقعیت ندارد.»
روزنامه خراسان در صفحه نخست امروز خود با تیتر «عقب نشینی پرچم دار تقابل با سپاه» نوشت: در حالی که تظاهرات تعدادی از افراد ضد انقلاب در حاشیه نشست امنیتی مونیخ و همچنین در بروکسل با شعار قراردادن سپاه در فهرست تروریستی جریان داشت، به نظر می‌رسد این موضوع نمی‌تواند اروپایی‌های منفعت طلب را راضی کند تا کاری کنند که منافع آنها را به خطر بیندازد یا تنش را در منطقه حساس غرب آسیا افزایش دهد.
بر همین اساس جوزف بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در گفت وگو با خبرنگار بی بی سی فارسی که اصرار داشت جمله‌ای از این پیرمرد کارکشته سیاستمدار در تأیید تروریستی اعلام کردن سپاه بگیرد، آب پاکی را روی دستش ریخت و گفت: این صداهای معترضان در خیابان قوانین ما را تغییر نمی‌دهد و قوانین می‌گویند برای قراردادن سپاه در این فهرست به حکم قانون نیاز داریم.
وی ادامه داد: ما قوانینی داریم و قانون این است که برای اینکه کسی را در فهرست تروریستی قرار دهیم باید دادگاه حکم دهد و شما اگر درخواستی دارید باید طبق قانون ما عمل کنید. بورل پیشتر نیز در حاشیه اجلاس شورای وزیران خارجه اروپا گفته بود: «نمی‌توانید بگویید چون از شما خوشم نمی‌آید پس تروریست هستید.»
همچنین «آنالنا بائربوک»، وزیر امور خارجه آلمان که این روزها کشورش پرچمدار ضدیت با ایران است گفت: کارشناسان آلمانی هیچ مبنای حقوقی برای قرار دادن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست سازمان‌های به اصطلاح «تروریستی» اروپا پیدا نکرده‌اند. بائربوک بعد از نشست وزیران خارجه اتحادیه اروپا در بروکسل در جمع خبرنگاران گفت: «تا الان ما دلایل حقوقی در اتحادیه اروپا برای قرار دادن سپاه پاسداران در فهرست سازمان‌های تروریستی را نداریم.»
این در حالی است که آلمان در قلب اروپا، پرچمدار فشارها و فضاسازی‌های بین‌المللی علیه ایران شده بود و در حضور پشت پرده آمریکایی‌ها، تصمیم بر این داشت که جلودار ابتکارات ضدایرانی در مجامع بین‌المللی باشد.
وزارت خارجه آلمان روز ۳۰ دی‌ماه هم اعلام کرده بود که قرار دادن سپاه در چنین فهرستی با موانع حقوقی روبه رو است. این در حالی است که کریستوفر برگر، سخنگوی وزارت خارجه آلمان ۳۰ دی‌ماه در یک نشست خبری در برلین گفته بود: «موضع ما این است که چنین اقدامی از لحاظ سیاسی با عقل جور در می‌آید و وزیر خارجه‌مان چندین بار این موضوع را مورد تأکید قرار داده است.»
به نظر می‌رسد اقدام علیه سپاه آن هم در این سطح که یک نهاد رسمی کشورمان به عنوان گروه تروریستی مطرح شود به سرعت می‌توانست حیات برجام را که این روزها حال و روز بدی هم دارد، به پایان برساند.
اتفاقی که هنوز مطلوب اروپایی‌ها نیست و از عواقب سخت آنکه می‌تواند خروج از ان‌پی تی و حرکت تهران به سمت نظامی کردن برنامه هسته‌ای اش باشد نگرانی‌های زیادی دارند.
منبع: ایمنا
کلیدواژه: روزنامه روزنامه ایران پیشخوان روزنامه ها روزنامه های امروز روزنامه جوان روزنامه های صبح ایران روزنامه خراسان روزنامه امروز روزنامه های کثیرالانتشار تحلیل روزنامه های ایران مطالعه روزنامه تحریم تحریم های اقتصادی تحریم علیه ایران تحریم بین المللی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق رئیس جمهور بازار ارز دادن سپاه
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۱۶۹۸۲۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تردید‌های تداوم رشد
یکی از مهم‌ترین پرسش‌های اقتصاد ایران این است که رشد اقتصادی طی سال‌های آینده دستخوش چه تحولاتی خواهد شد و آیا می‌توان به واسطه رشد قابل قبول سه سال اخیر، انتظار ادامه این روند را داشت؟
به گزارش دنیای اقتصاد، مسعود نیلی، استاد اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف، با حضور در همایش «چشم‌انداز اقتصاد ایران» که اخیرا برگزار شد، با تحلیل مسیر رشد اقتصادی در سال‌های گذشته، سناریو‌های آینده این متغیر مهم را ترسیم کرد. بر این اساس، نتایج پژوهش‌های این اقتصاددان نشان میدهد که اگر بخواهیم تا سال۱۴۱۰، رشد اقتصادی به‌طور متوسط سالانه ۱.۷درصد باشد، رشد سرمایه‌گذاری باید به‌طور متوسط به ۴.۵درصد در سال برسد که این سطح در یک دهه گذشته هیچ‌گاه تجربه نشده است.
حتی اگر در حالت خوشبینانه، متوسط رشد سرمایه‌گذاری در سال به ۲۰درصد برسد، متوسط رشد اقتصادی تا ۱۴۱۰ به ۵.۸درصد خواهد رسید. این نتایج از غیرواقع‌بینانه بودن هدف‌گذاری رشد ۸درصدی سالانه در برنامه هفتم حکایت دارد. یکی از مهم‌ترین پرسش‌های اقتصاد ایران این است که رشد اقتصادی طی سال‌های آینده دستخوش چه تحولاتی خواهد شد و آیا می‌توان به واسطه رشد قابل قبول سه سال اخیر، انتظار ادامه این روند را داشت؟
در ماه‌های پایانی سال گذشته، همایش چشم‌انداز اقتصاد ایران «دنیای اقتصاد» با حضور صاحب‌نظران و کارشناسان برجسته برگزار شد و آینده اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۳ بررسی شد. مسعود نیلی، استاد اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف، در ارائه خود از روند فعلی اقتصاد ایران، به تشریح وضعیت گذشته و حال اقتصاد کشور و روند آتی شاخص‌هایی، چون رشد اقتصادی، نسبت موجودی سرمایه، سرمایه‌گذاری و تولید بخش نفت و گاز پرداخت.
متن زیر شرح سخنان این اقتصاددان در همایش چشم‌انداز سال ۱۴۰۳ است. همایش چشم‌انداز اقتصاد ایران ۱۴۰۳، در ماه‌های پایانی سال ۱۴۰۲ و صاحب‌نظران حوزه‌های مختلف به ارائه تحلیل‌های خود از وضعیت فعلی و آتی اقتصاد ایران پرداختند. مسعود نیلی، اقتصاددان و استاد دانشگاه صنعتی شریف، یکی از کارشناسان حاضر در این برنامه بود و به بررسی و تحلیل روند‌های اقتصاد کلان ایران پرداخت. این پژوهش با همراهی دکتر یاسر مُلایی تهیه شده‌است.
مسعود نیلی در این ارائه تاکید کرد: در نمودار بالا رشد اقتصادی و تورم در دهه‌های گذشته نمایش داده شده است. با یک بررسی اجمالی می‌بینیم که پرنوسان‌ترین بازه زمانی، دهه ۶۰ بوده است و بعد از آن بازه‌ای که الان در آن قرار داریم. به گفته این استاد دانشگاه، از لحاظ تورم، پرنوسان‌ترین بازه‌ای که تا به حال تجربه کرده‌ایم همین ده سال گذشته بوده است. به لحاظ رکورد تورم هم بالاترین تورمی که تجربه کرده‌ایم در همین سال‌های اخیر، به طور مشخص از سال ۱۳۹۷ به بعد، بوده است.
نیلی در ادامه افزود که از سال ۱۳۹۹ به بعد، ما یک رشد اقتصادی باثبات بالای ۴ درصد تجربه کرده‌ایم. این موضوع برای ما این سوال را پیش می‌آورد که آیا واقعا با یک تحول ساختاری از نظر رشد اقتصادی مواجه بوده‌ایم و وارد یک دوره رشد باثبات شده‌ایم؟ به‌خصوص اینکه در شرایط کرونا در همه‌جا رشد منفی بوده، اما پدیده عجیبی است که اقتصاد ایران وضعیت خوبی داشته است. نه‌تن‌ها تحریم، کرونا و کاهش قیمت نفت بر اقتصاد ما اثر نکرده، بلکه اقتصاد وضعیت بهتری هم پیدا کرده است. گویی در شرایطی که روی واکسن کرونا کار می‌شد که به مردم تزریق شود، ما واکسنی برای اقتصاد فراهم کردیم. اگر بخواهیم راجع به آینده رشد اقتصادی کشورمان فکری بکنیم، باید بتوانیم این پدیده را تحلیل کنیم و اگر در تحلیل این پدیده خطایی داشته باشیم، نتیجه‌گیری‌های ما در مورد آینده هم با خطا مواجه خواهد شد.
سازوکار‌های رشد اقتصادیاستاد دانشگاه شریف در ادامه صحبت هایش خاطرنشان کرد که چه در اقتصاد ایران و چه در اقتصاد‌های دیگر، دو دسته سازوکار وجود دارند که تغییرات تولید ناخالص داخلی را رقم می‌زنند. یک دسته سازوکار‌های بلندمدت هستند که رشد اقتصادی پایدار را ایجاد می‌کنند. یک دسته دیگر هم سازوکار‌های کوتاه‌مدتی هستند که نتیجه نوسان‌هایی هستند که از شوک‌ها ایجاد می‌شوند. اینکه شوک‌های اقتصادی به چه صورت انتقال پیدا کنند و مستهلک شوند، نوسانات کوتاه‌مدت را تشکیل می‌دهند.
اگر بخواهیم مشاهده اولیه‌مان را دقیق‌تر بکنیم و به آن پاسخ بدهیم، باید بدانیم که رشد اقتصادی سه سال اخیر ما محصول سازوکار‌های بلندمدت اقتصاد است یا سازوکار‌های کوتاه‌مدت.
سازوکار‌های بلندمدت رشد اقتصادی در ایران عمدتا با محوریت سرمایه‌گذاری رخ می‌دهند. سرمایه‌گذاری انجام می‌شود و این موضوع باعث ایجاد موجودی سرمایه می‌شود که موجودی سرمایه به عنوان یک نهاده مسلط تولید، تولید ناخالص داخلی را ایجاد می‌کند. بخشی از آن تولید دوباره تبدیل به سرمایه‌گذاری می‌شود و این موضوع یک چرخه را فعال می‌کند. البته آن چیزی که عمدتا در دنیا رشد اقتصادی پایدار را تشکیل میدهد تکنولوژی است، اما، چون تکنولوژی در رشد اقتصادی ایران نقش زیادی ندارد روی آن تاکید نکرده‌ایم.
پاشنه‌آشیل بهرهورینیلی در ادامه ارائه خود بیان کرد که در نمودار بالا، نسبت موجودی سرمایه به تولید ایران را مشاهده می‌کنید که میانگین آن از سال ۱۳۶۹ تا ۱۴۰۰ به صورت خط‌چین مشخص شده است. این نسبت، هم در کشور ما و هم در کشورهای دیگر، حول یک خط افقی نوسان می‌کند. آن چیزی که ما را از بقیه کشور‌ها متمایز می‌کند زیادبودن این نسبت است که نشان‌دهنده بهره‌وری پایین سرمایه است. این نسبت در ایران در اطراف ۳.۷ نوسان می‌کند، اما در کشورهای دیگر در حدود ۲.۷ یا ۳ است. این موضوع نشان میدهد سرمایه‌گذاری در ایران به تولید متناسب با خودش ختم نمی‌شود.
این اقتصاددان تاکید کرد که در اقتصاد ایران هر چقدر موجودی سرمایه رشد بکند، تولید داخلی هم رشد می‌کند. در نتیجه اگر بخواهیم چشم‌اندازی از رشد داشته باشیم باید بدانیم که رشد موجودی سرمایه به چه صورتی است. همان‌طور که از داده‌ها مشخص است، رشد موجودی سرمایه با تولید همبستگی بالایی دارد و در نتیجه رشد بلندمدت ایران حاصل رشد در موجودی سرمایه است.
نفت؛ قلب تپنده سرمایهگذارینیلی در ادامه با اشاره به نمودار بالا بیان کرد که عمده نوسانات تولید ایران ناشی از نوسانات درآمد‌های ارزی حاصل از نفت خام است. یک جمع‌بندی اولیه به ما نشان میدهد که اقتصاد ایران در بلندمدت با رشد موجودی سرمایه رشد می‌کند و افت‌وخیز‌های کوتاه‌مدت آن، به وسیله نوسانات درآمد‌های ارزی حاصل از صادرات نفت رقم زده می‌شود. حال با این پیش‌زمینه، باید به این موضوع نگاه کنیم که اقتصاد ایران در سه سال گذشته بالای ۴ درصد رشد داشته است. به طور دقیق‌تر، تولید ناخالص داخلی ما نسبت به سال ۱۳۹۸ در مجموع، ۱۳ درصد رشد کرده است. ما می‌خواهیم بدانیم که این رشد در نتیجه چه چیزی حاصل شده است و آیا می‌تواند برای ما رشد پایدار ایجاد کند یا خیر.
ایران کشوری است که نفت در آن نقش زیادی دارد. این نقش شامل اثرات مستقیم و اثرات غیرمستقیم می‌شود. اثر مستقیم این است که اگر تولید نفت افزایش پیدا کند، ارزش افزوده بخش نفت هم به تبع آن افزایش پیدا می‌کند و به اندازه سهمی که این بخش دارد به افزایش تولید ناخالص داخلی کمک می‌کند. در آمار‌ها مشخص است که ارزش افزوده بخش نفت نسبت به پایان سال ۹۸ بیش از ۳۲.۸ درصد رشد داشته است. اما اثرات غیر مستقیم از طریق چند کانال ظاهر می‌شود. افزایش تولید نفت ایران اگر باعث افزایش صادرات شود افزایش درآمد‌های ارزی را در پی دارد.
از نگاه این اقتصاددان، قبل از تحریم، عامل اصلی نوسان درآمد‌های ارزی ایران قیمت نفت بوده است، اما بعد از تحریم خود مقدار صادرات هم به عامل دیگری تبدیل شده است که حاصل‌ضرب این دو عامل باعث افزایش نوسان می‌شود. برای مثال در سال ۹۷ هم صادرات نفت و هم قیمت نفت کاهش یافته است و در مواقعی دیگر هر دوی این‌ها با هم افزایش پیدا کرده‌اند؛ بنابراین دو عامل نوسان در اقتصاد ایران اتفاق افتاده است. در سال‌های اخیر به علت اتفاقاتی که در نتیجه حمله روسیه به اوکراین در بازار نفت رخ داده، صادرات نفت ایران نسبتا افزایش پیدا کرده و از ۲۴ میلیارد دلار در سال ۹۹ به بیش از ۵۵ میلیارد دلار رسیده است.
وقتی این درآمد‌ها افزایش پیدا می‌کند، به طور بالقوه، واردات هم می‌تواند افزایش یابد. در آمار‌ها می‌توان دید که اگر به قیمت‌های ثابت ۱۴۰۱ واردات کالاهای غیرنفتی را ببینیم، رشد قابل‌توجهی کرده است. این رشد، در واقع، رکوردی در رشد واردات است.
افزایش واردات، دسترسی واحد‌های تولیدی عمدتا صنعتی را به قطعات و مواد اولیه افزایش میدهد و باعث افزایش ارزش افزوده بخش صنعت می‌شود. به همین دلیل، در سه سال اخیر ما ۲۱.۲ درصد رشد ارزش افزوده بخش صنعت داشته‌ایم که عمدتا با محوریت نفت بوده است.
هنگامی که تولید صنعتی افزایش پیدا می‌کند، تقاضا برای خرده‌فروشی و عمده‌فروشی و حمل‌ونقل و سایر موارد هم افزایش پیدا می‌کند که این موضوع باعث رشد بخش خدمات می‌شود. به همین دلیل بخش خدمات ایران هم در سه سال اخیر ۱۱.۷ درصد رشد داشته است.
در نتیجه، همان‌طور که در آمارهای ۱۴۰۱-۱۳۹۸ می‌توان مشاهده کرد، ایران طی این مدت رشد ۳۲.۸ درصدی در بخش نفت و رشد ۲۱ درصدی در بخش صنعت داشته است که این‌ها هم باعث رشد در بخش عمده‌فروشی و خرده‌فروشی و سایر بخش‌ها شده است.
یک سازوکار غیرمستقیم دیگر در نتیجه این می‌تواند باشد که درآمد‌های ارزی ایران صرف واردات ماشین‌آلات و تجهیزات آن شود که همان سرمایه‌گذاری است و می‌تواند موجودی سرمایه ایجاد کند که در بلندمدت باعث رشد اقتصادی شود. برای اینکه ببینیم این اتفاق رخ داده است یا نه، باید سمت مصارف تولید را نگاه کنیم تا ببینیم این ۱۳ درصد افزایش به چه مصرفی رسیده است.
تولید ناخالص داخلی می‌تواند به چهار حالت مصرف شود: مصرف خانوار، مصرف دولت، سرمایه‌گذاری و تغییر در موجودی انبار. دولت می‌تواند با مصرف بیشتر (که معادل کالای عمومی است) رفاه را افزایش بدهد، اما این عامل در سال‌های اخیر تغییر زیادی نداشته است.
بخش دیگری می‌تواند تبدیل به سرمایه‌گذاری شود که با تبدیل به موجودی سرمایه عاملی در جهت فعال‌شدن چرخه رشد اقتصادی ایران شود. اما در آمار‌ها مشاهده می‌کنیم که علی‌رغم رشد بالای اقتصاد ایران در سه سال گذشته، سرمایه‌گذاری رشد بسیار ناچیزی کرده است، به صورتی که سرمایه‌گذاری در سال ۱۴۰۰ حدود نصف سرمایه‌گذاری در سال ۱۳۹۰ بوده است.
اتفاق جالبی که در اقتصاد ایران و طی این سه سال افتاده است، این است که افزایش تولید، به جز بخشی که به مصرف خانوار‌ها رسیده، عمدتا به موجودی انبار اضافه شده است. تغییر در موجودی انبار یا ناشی از کاهش تقاضا از سمت خانوارهاست یا ناشی از عدم‌قطعیت‌ها و انتظارات تورمی. روند صعودی تغییر در موجودی انبار در اقصاد ایران حاکی از ناکارآیی‌های زیادی است که آن هم در نتیجه عدم‌قطعیت‌هایی است که وجود دارد.
به گفته این استاد دانشگاه شریف، اگر دوباره به سازوکار‌های بلندمدت اقتصاد ایران بازگردیم، می‌بینیم که رشد موجودی سرمایه در اقتصاد ایران به صفر رسیده است. یعنی از سال ۱۳۹۶ به بعد، به همان مقداری که در اقتصاد ایران استهلاک داریم، سرمایه‌گذاری انجام شده است؛ بنابراین موجودی سرمایه دیگر در رشد اقتصادی ایران سهمی ندارد.
موجودی سرمایه یک ساختار بخشی دارد. قسمتی از آن در بخش کشاورزی، قسمتی در صنعت و قسمتی در نفت است. در این ساختار، آن چیزی که عمدتا برای ما رشد ایجاد می‌کند، موجودی سرمایه در بخش‌های صنعت و نفت است. اگر به موجودی سرمایه در این دو بخش نگاه کنیم، مشاهده می‌کنیم که هر دو شاهد رشد منفی بوده‌اند. یعنی از سال ۱۳۸۹ به بعد (و ۱۳۹۶ برای بخش صنعت) موجودی سرمایه این دو بخش کوچک و کوچک‌تر می‌شود و ساختمان‌ها و ماشین‌آلاتی که در قدرت تولید این دو بخش هستند ضعیف‌تر می‌شوند.
می‌توان گفت با رشد منفی موجودی سرمایه در این دو بخش، موتور رشد اقتصادی ما خاموش است و آن چیزی که باعث افزایش موجودی سرمایه می‌شود، سرمایه‌گذاری در بخش مسکن و خدمات است. از مجموع این شواهد می‌توان نتیجه گرفت رشد اقتصادی سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ ناشی از سازوکار‌های بلندمدت و عوامل پایدار رشد اقتصادی نبوده است، بلکه در نتیجه شوک‌ها و نوسانات کوتاه‌مدت ایجاد شده است؛ لذا ادامه رشد با ماهیت شرایط فعلی، تنها با ادامه افزایش تولید، صادرات یا افزایش قیمت نفت امکان‌پذیر است. ادامه افزایش صادرات شاید در شرایط تحریم غیرواقعی به نظر برسد و افزایش قیمت نفت هم عاملی خارج از کنترل سیاستگذار است.
ایران به کدام سو خواهد رفت؟این اقتصاددان برجسته در ادامه توضیح داد: در جدول بالا با دو فرض نرخ استهلاک برابر ۴.۵درصد و ثبات نسبت موجودی سرمایه به تولید، بررسی کرده‌ایم که اگر بخواهیم به اعداد مختلفی در رشد بلندمدت دست پیدا کنیم، باید چه مقدار سرمایه‌گذاری رشد داشته باشد. اگر بخواهیم تا سال ۱۴۱۰ مقدار ۱.۷درصد رشد اقتصادی داشته باشیم، باید رشد ۴.۵درصدی در سرمایه‌گذاری ایجاد کنیم که در ده سال گذشته چنین تجربه‌ای را نداشته‌ایم.
اگر بخواهیم رشد ۴.۳درصد تولید را تجربه کنیم، باید شاهد رشد ۱۵درصدی در سرمایه‌گذاری سالانه باشیم. توجه به این نکته ضروری است که متوسط رشد سرمایه‌گذاری ما در سال‌های گذشته هیچ‌وقت از ۷.۵درصد بیشتر نشده که این هم میانگین اعدادی با نوسان بسیار بالا (از یک درصد تا ۲۵درصد) است. برای حالتی که رشد ۵.۸درصدی در تولید را انتظار داریم، باید رشد ۲۰درصدی در سرمایه‌گذاری داشته باشیم. در برنامه هفتم توسعه، رشد ۸درصدی در هر سال برای ایران پیش‌بینی شده است که نکته بسیار قابل‌تاملی است.
این تحلیل با محوریت نقش سرمایه‌گذاری در رشد اقتصادی کشور بود، اما برای اینکه رشد اقتصادی مناسب بتواند استمرار پیدا کند نیاز به چندین مقوله است. می‌توانستیم این موضوع را از سمت محدودیت‌های انرژی هم بررسی کنیم. برای مثال، در جدول اخیر یک فرض بسیار ساده‌کننده وجود دارد و آن هم اینکه برای رشد ۴درصدی با محدودیت انرژی مواجه نیستیم.
همین‌طور می‌توانستیم به محدودیت‌های تامین مالی اشاره بکنیم. می‌توانستیم از نگاه محدودیت‌های محیط‌زیستی و مشکلات منابع آب به این موضوع توجه کنیم. به موارد دیگری هم می‌توانستیم اشاره کنیم، ازجمله محدودیت‌های سرمایه انسانی، کاهش بهروه‌وری و بی‌ثباتی‌های اقتصاد کلان و تورم بالا.
نیلی یادآورشد: در کنفرانس اقتصاد ایران در سال ۱۳۹۳ با آقای خاوری‌نژاد ارا‌ئه‌ای شبیه به این داشتیم که در آن پیش‌بینی کردیم که به نظر نمی‌رسد ایران بتواند رشد بالاتر از ۲درصد را به‌راحتی تجربه بکند که آمار هم حاکی از همین است. رشد در محدوده دو تا سه‌درصدی تا پایان این دهه خوشبینانه به نظر می‌رسد، مگر اینکه تغییرات بزرگی در عواملی که رشد اقتصادی برای ایران ایجاد می‌کنند رخ دهد، مانند دسترسی بیشتر به تکنولوژی، اصلاحاتی در ساختار بودجه و در نظام بانکی، حل مشکلات انرژی و منابع آبی و سایر عوامل. من معتقدم با توجه به شرایط خطیری که الآن در آن قرار داریم، ده سال آینده ما با امروز بسیار متفاوت خواهد بود. امیدواریم که بسیار بهتر باشد، اما ممکن است در شرایط بسیار نامناسبی قرار بگیریم.
او در پایان صحبت‌های خود تاکید کرد: اشاره به یک نکته حائز اهمیت است و آن اینکه بخش‌های کوچکی از اقتصاد ایران که عمدتا کسب‌و‌کار‌های اینترنتی و نوین را شامل می‌شوند، با کیفیتی مناسب و با جذب نیروی انسانی کیفی، در حال رشد هستند. درصورتی‌که دولت محدودیتی در ادامه فعالیت این کسب‌و‌کار‌ها ایجاد نکند، ممکن است چراغ امیدی برای آینده کسب‌و‌کار‌ها در اقتصاد ایران هرچند محدود، روشن شود.
دومین جلسه رسیدگی به اتهامات تتلو برگزار شد